تفاوت وال پست و میلگرد بستر برای تصمیم‌گیری در تقویت و پایدارسازی دیوارهای غیرباربر در ساختمان اهمیت دارد. در این مسیر آگاهی از عملکرد، نحوه اجرا و مزایا و محدودیت‌های هر یک برای مهندسان، طراحان و کارفرمایان بسیار ضروری است. وال پست و میلگرد بستر، هر دو به منظور افزایش مقاومت دیوار در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله به کار می‌روند، اما تفاوت‌هایی در سازوکار، روش اجرا و نتیجه نهایی دارند.
شناخت دقیق این تفاوت‌ها، خصوصاً در زمان طراحی یا اجرای پروژه، می‌تواند از بروز هزینه‌های اضافی، اشکالات اجرایی یا ضعف‌های عملکردی جلوگیری کند. در این مطلب، دو روش تقویتی وال پست و میلگرد بستر معرفی و از نظر قیمت میلگرد و نوع عملکرد و… مقایسه شدهاند.
هدف این است که تصمیم‌گیری در مورد انتخاب یکی از این روش‌ها نه‌تنها بر پایه‌ی تجربه، بلکه بر اساس دانش فنی و درک درست از شرایط پروژه انجام گیرد. آشنایی با تفاوت وال پست و میلگرد بستر برای افزایش کیفیت، ایمنی و دوام ساختمان اهمیت بسیاری دارد.
فهرست محتوا
تفاوت وال پست و میلگرد بستر چیست؟
در فرآیند مقاوم‌سازی دیوارهای ساختمان در برابر خطراتی مانند زلزله و فشارهای جانبی، دو راهکار رایج و کاربردی وجود دارد: وال پست و میلگرد بستر. تفاوت بنیادی میان این دو در شیوه‌ی اجرا و عملکرد آنها نهفته است. وال پست ساختاری عمودی است که در قالب پروفیل‌هایی از جنس فولاد یا نبشی اجرا می‌گردد و معمولاً به عنوان نگهدارنده‌ای برای دیوارهای غیر باربر شناخته می‌شود. در صورتی که میلگرد بستر نوعی شبکه‌ی تقویتی است که به شکل افقی یا گاه عمودی، بین لایه‌های مختلف دیوار قرار می‌گیرد و بیشتر به توزیع تنش‌ها در سطح دیوار و پیشگیری از ترک‌های سطحی کمک می‌کند.
وال پست چیست؟
وال پست یا نگهدارنده دیوار همانطور که قبلاً هم اشاره کردیم یکی از اجزای غیرباربر اما ضروری در ساخت‌وساز میباشد که با هدف افزایش پایداری دیوارها به کار می‌رود. این عضو سازهای، به صورت عمودی یا افقی در داخل یا در امتداد دیوارها نصب می‌شود و مانع از حرکت، واژگونی یا فروپاشی دیوار در برابر نیروهایی مانند باد یا زمین‌لرزه می‌گردد.
وال پست معمولاً از مصالح فلزی نظیر قوطی، نبشی یا پروفیل ساخته می‌شود و عملکردی مشابه یک ستون یا تیر فرعی دارد. وظیفه اصلی آن، انتقال نیروهای جانبی به اسکلت اصلی ساختمان و محافظت از دیوارهای غیرسازه‌ای است.
در روش‌های نوین ساختمان‌سازی، استفاده از وال پست به عنوان یک الزام ایمنی شناخته شده و در مقررات فنی و آیین نامه‌های رسمی نیز به آن تاکید شده است. این سازه نه‌تنها از تخریب دیوارهای سبک جلوگیری می‌کند، بلکه در زمان وقوع زلزله، از گسترش آسیب‌ها و خسارت‌های ناگهانی نیز پیشگیری می‌نماید.
وال پست تلسکوپی چیست؟
در سازه‌های مدرن امروزی یکی از موثرترین راهکارهای تقویت دیوارها در برابر نیروهای جانبی مخصوصاً زلزله، بهره‌گیری از وال پست تلسکوپی است.
این سازه فلزی که با عنوان اتصال تلسکوپی وال پست نیز شناخته می‌شود، نقش اتصال دهنده‌ی میان وادارها با اجزای اصلی سازه مثل سقف و کف را بر عهده دارد. طراحی این سیستم به شکلی انجام شده که توان تحمل فشارهای ناشی از لرزش زمین و حرکات جانبی ساختمان را بالا ببرد. اجرای این نوع وال پست، معمولاً با استفاده از چهار نبشی فلزی صورت می‌گیرد که بدون اتصال مستقیم به وادار، آن را از دو بعد عمودی و افقی (محورهای X و Y) مهار می سازد.
این مهار بدون محدود ساختن حرکت وادار در محور عمق (Z) انجام می پذیرد تا امکان واکنش پذیری مناسب در برابر تغییرات محیطی مانند گرما، سرما یا لرزه مهیا باشد. در نتیجه ترکیب پایداری زیاد و انعطاف‌پذیری خوب در این نوع اتصال، سبب می‌شود تا سازه در مواجهه با تنش‌های گوناگون، عملکرد بسیار خوبی را از خود نشان دهد.
کاربرد وال پست در ساختمان سازی
در این بخش از مقاله فهرستی از مهم‌ترین کاربردهای وال پست در ساختمان سازی را برای شما عزیزان تهیه کردیم :
- افزایش مقاومت دیوار در برابر زلزله و باد: وادارها با ایجاد ساختاری مهاربندی شده، به دیوارهای غیرسازه‌ای کمک می‌کنند تا نیروهای جانبی ناشی از زلزله یا وزش شدید باد را بهتر تحمل کرده و دچار شکست و ریزش نشوند.
- جلوگیری از ترک‌خوردگی در دیوارها: اتصال انعطاف‌پذیر میان دیوار و سازه اصلی با وال پست سبب کاهش تنش‌های موضعی شده و در نتیجه، احتمال ایجاد ترک‌های سطحی یا ساختاری را تا حد زیادی پایین می‌آورد.
- تسهیل در اجرای دیوارهای بلند و ممتد: در پروژه‌هایی که نیاز به دیوارهایی با طول زیاد است، استفاده از وال پست به‌عنوان کلاف بند موجب حفظ راستای دیوار و جلوگیری از انحراف یا تاب برداشتن آن خواهد شد.
- کاهش نیاز به میلگرد بستر در برخی موارد: اگر اتصال تلسکوپی به‌درستی طراحی و اجرا گردد، گاه میتوان میزان استفاده از میلگرد شبکه ای را کاهش داد یا آن را فقط در نقاط خاصی به کار برد، که این کار به صرفه‌جویی اقتصادی در پروژه منجر خواهد شد.
- سهولت اجرا و کاهش زمان ساخت: اجرای وال پست‌های تلسکوپی، خصوصاً مدل‌های پیش‌ساخته یا آماده، فرآیندی نسبتاً سریع و بدون پیچیدگی فنی دارد که این مزیت باعث کاهش زمان اجرای پروژه و هزینه‌های جانبی خواهد شد.
- افزایش طول عمر مفید سازه: به دلیل کاهش فرسایش ناشی از تنش‌های حرارتی یا مکانیکی، سازه‌هایی که با وال پست تقویت شدهاند، به طور معمول دارای پایداری بیشتری در طول زمان‌اند و نیاز به تعمیرات مکرر در آنها کمتر احساس می‌شود.
انواع وال پست
انواع وال پست یا نگهدارنده دیوار شامل موارد زیر است:
وال پست قائم (عمودی)
در سازه‌های ساختمانی، به‌خصوص در دیوارهایی با طول زیاد یا ارتفاع بالا، وجود وادار قائم ضروری است. این نوع وال پست، در امتداد عمود بر سطح زمین و هم‌راستا با ستون‌ها قرار می‌گیرد و وظیفه‌ای حیاتی در جلوگیری از کمانش دیوارها بر عهده دارد. هنگامی که فشار ناشی از زلزله یا نیروی جانبی بر دیوار وارد می‌شود، دیوارهایی که فاقد وادار قائم هستند، بیشتر در معرض واژگونی و فروریختن قرار می‌گیرند.
به‌منظور افزایش پایداری، این وال پست‌ها در دو حالت میانی و کناری اجرا می گردند. در حالت میانی، در طول دیوار و میان آن قرار می‌گیرند و در حالت کناری، در نزدیکی اعضای قائم دیگر نظیر ستون یا بادبند نصب می‌شوند.
بدین ترتیب، استحکام دیوار به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد و پیوستگی میان اجزای سازه تضمین می‌گردد. اهمیت رعایت فواصل مناسب بین این وادار ها نیز در عملکرد صحیح آنها نباید نادیده گرفته شود.
وال پست افقی
برای دیوارهایی که ارتفاع زیادی دارند، وال پست افقی به‌عنوان پشتیبانی مؤثر عمل می‌کند. این نوع، برخلاف وادار قائم، به‌صورت افقی نصب شده و موازی با سقف اجرا می‌شود. حضور وال پست افقی در دیوارهایی که بیشتر از ۳.۵ متر ارتفاع دارند، به جلوگیری از ترک‌خوردگی، شکستگی یا حتی ریزش بخشی از دیوار کمک می‌کند. در این روش، با انتقال نیروی افقی به تکیه گاه‌های کناری مانند تیرها، فشار وارد بر سطح دیوار کاهش یافته و از تمرکز تنش در یک نقطه جلوگیری به عمل می‌آید. وادار افقی معمولاً با استفاده از پروفیل‌هایی چون قوطی یا نبشی ساخته می‌شود و به دلیل نحوه جای‌گیری خاصش به استحکام کلی دیوار کمک شایانی می نماید.
وال پست ترکیبی
در شرایطی که هم نیروهای قائم و هم نیروهای افقی به دیوار وارد می‌شود، استفاده از وال پست ترکیبی ضروری است. این نوع، ترکیبی از دو یا چند پروفیل مختلف است که به‌صورت همزمان در جهات افقی و عمودی نصب می‌گردند.
برای نمونه، میتوان از دو نبشی یا یک نبشی به‌همراه یک ناودانی بهره برد تا ساختاری مقاوم در برابر انواع تنش‌ها ایجاد شود. وادار ترکیبی بیشتر در ساختمان‌هایی با طراحی پیچیده و دیوارهایی که در معرض بارهای چندگانه قرار دارند استفاده می‌شود.
شکل H این وال پست‌ها در اصل نمایانگر ترکیب تکیه گاه‌های افقی و قائم است. این ترکیب منحصر به فرد استحکام چند برابری برای دیوار فراهم می‌آورد و موجب توزیع یکنواخت نیروها در سرتاسر دیوار می گردد. وادار ترکیبی هم از شکست سازه جلوگیری می‌کند و هم به علت داشتن فرایند اجرای خاص و طراحی مهندسی اش عمر مفید دیوار و در نتیجه کل سازه را افزایش می‌دهد.
مراحل اجرای وال پست
اکنون که با انواع مختلف رادارها آشنا شده‌اید، می‌خواهیم به بررسی مراحل اجرایی وال پست به طور کامل بپردازیم. بنابراین ادامه مطلب را از دست ندهید.
وال پست در اسکلت بتنی
در ساختمان‌هایی که دارای اسکلت بتنی هستند، به خاطر وجود اجزای ثابتی مثل تیرها و ستون‌های بتن‌آرمه، نصب وال پست نیازمند دقت و هماهنگی زیادی است.
- در ابتدا محل دقیق نصب وال پست مشخص می‌شود و صفحات فلزی مخصوص اتصال در جای خود قرار می‌گیرند. این صفحات می‌توانند پیش از بتن‌ریزی درون قالب‌ها نصب شوند یا پس از خشک شدن بتن، با استفاده از رول بولت به سطح آن متصل گردند.
- سپس با جوش دادن یا بستن میلگردها به این صفحات، ستون‌های وال پست شکل می‌گیرند.
- دیوارها با حفظ فاصله مناسب، به این ستون‌ها تکیه داده می‌شوند تا از حرکت و آسیب جلوگیری شود.
- در آخر هم با بتن‌ریزی تکمیلی و برداشتن قالب‌ها، سازهای یکپارچه و مقاوم در برابر فشارهای جانبی و نیروهای زلزله به دست می‌آید که همخوانی کاملی با اسکلت اصلی ساختمان دارد.
اجرای وال پست با نبشی
یکی از روش‌های متداول برای اجرای وال پست، بهره‌گیری از نبشیهای فولادی است. این روش مخصوصاً برای تقویت دیوارهای غیرباربر و افزایش پایداری آنها مورد استفاده قرار می گیرد.
در این شیوه، ابتدا صفحه‌های فلزی در بخش بالایی و پایینی دیوار نصب می‌شوند. سپس نبشی‌ها به این صفحه‌ها متصل می‌گردند و همچون یک چهارچوب فلزی، دیوار را در بر می‌گیرند. استفاده از نبشی در دیوارهای طویل یا ساختمان‌هایی که در مناطق زلزله‌خیز قرار دارند، بسیار رایج است؛ زیرا باعث بالا رفتن مقاومت و انسجام دیوار می‌شود.
معمولاً این نوع وادار با روش جوشکاری به سازه متصل می‌گردد. لازم به ذکر است که انتخاب ابعاد مناسب نبشی با توجه به ضخامت دیوار و نوع مصالح به کار رفته نقش بسیار مهمی در عملکرد صحیح آن دارد.
اجرای وال پست با میلگرد بستر
در سال‌های اخیر استفاده از میلگرد بستر به عنوان روشی نوین برای اجرای وال پست رواج زیادی یافته است. این روش برای دیوارهای دو لایه یا دیوارهایی که به انعطاف‌پذیری بیشتری نیاز دارند، خوب است. میلگرد بستر به شکل نوارهایی از فولاد، در میان ملات بین رج‌های آجر یا بلوک قرار می‌گیرد و در فواصل مشخص تا بالای دیوار ادامه پیدا می‌کند.
این شیوه باعث افزایش وزن دیوار نمی‌شود و به علت ساده بودن اجرایش سرعت کار را نیز بیشتر می‌کند. در پایان کار دیواری ساخته خواهد شد که یکپارچه و پایدار است و در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله مقاومت بسیار بالایی خواهد داشت.
به همین دلیل استفاده از میلگرد شبکه ای راهکاری مؤثر و قابل اعتماد در ساخت‌وسازهای امروزی به شمار می‌رود.
جایگزین وال پست
در پروژه‌های ساختمانی نوین، راهکار های قدیمی و مصالح سنگین به‌تدریج کنار گذاشته می‌شوند و جای خود را به شیوه های سبکتر، سریع تر و در عین حال کارآمدتر می‌دهند. یکی از این تغییرات مهم، حذف وال پست‌های فلزی سنتی و جایگزینی آنها با مصالح مدرن‌تری مانند وال مش است.
وال مش نوعی شبکه تقویت‌‌کننده می باشد که معمولاً از جنس فایبرگلاس یا کربن ساخته می‌شود. این شبکه سبک و مقاوم با طراحی ویژه‌ای که دارد، به کاهش وزن دیوارها کمک می‌کند و از بروز ترک‌های ناشی از جمع شدگی بتن جلوگیری می‌نماید.
استفاده از وال مش موجب افزایش سرعت اجرا، کاهش هزینه‌ها و همچنین بهبود کیفیت کار می‌شود. همچنین این محصول به علت برخورداری از انعطاف‌پذیری بالا، از تاب برداشتن یا کج شدن دیوارها در طول زمان جلوگیری می‌نماید. به همین خاطر وال مش به عنوان یک راهکاری عالی و اقتصادی در مقابل روش‌های سنتی، مورد توجه مهندسان و مجریان پروژه‌های ساختمانی قرار گرفته است.
مقایسه وال پست و میلگرد بستر
در این قسمت به بررسی و مقایسه همه جانبه وال پست و میلگرد بستر می پردازیم.
- نحوه اجرا: میلگرد بستر به صورت افقی در میان ردیف‌های ملات دیوار قرار می‌گیرد، در حالی که وال پست به شکل عمودی در درون یا لبه‌های دیوار نصب می‌شود. این تفاوت باعث شده که اجرای میلگرد بستر آسان‌‌تر باشد، چون نیازی به جوشکاری یا اتصال‌های پیچیده ندارد.
- نوع مصالح: برای ساخت وادار معمولاً از پروفیل‌هایی چون نبشی، قوطی یا تسمه‌های فلزی استفاده می‌شود. اما میلگرد بستر با استفاده از مفتول‌های آجدار و در قالب‌های خرپایی یا نردبانی تولید می گردد. تفاوت وزن میلگرد نسبت به وال پست، در سبکتر بودن آن نمود دارد و در طراحی سازه نقش مؤثری ایفا می‌کند.
- سرعت اجرا: از آنجا که میلگرد نیازی به ابزارآلات خاص یا نیروی ماهری ندارد، فرآیند نصب آن سریع و بدون دردسر است. در صورتی که اجرای وال پست زمان بر بوده و نیاز به تخصص فنی دارد.
- مقاومت سازهای: وال پست از نظر تحمل نیروهای کششی و برشی عملکرد بالاتری دارد، اما میلگرد بستر به علت برخورداری از انعطاف پذیری مطلوب توان بهتری در کنترل ترک‌های ناشی از تغییرات دمایی و جمع‌شدگی ملات دارد.
- هزینه اجرا: میلگرد بستر از نظر هزینه، گزینهای اقتصادی‌تر به شمار می‌رود. ساخت و اجرای وال پست به سبب استفاده از فولاد سنگین‌تر و نیاز به مهارت تخصصی، گران‌تر تمام می‌شود.
- پایداری در برابر شرایط محیطی: در صورتی که میلگرد بستر با پوشش گالوانیزه استفاده شود، در برابر زنگ زدگی و پوسیدگی مقاومت بیشتری نسبت به وال پست خواهد داشت.
جدول مقایسه میلگرد بستر و وال پست
| میلگرد بستر | وال پست | |
| نوع عملکرد | افزایش مقاومت کششی و کنترل ترک‌های دیوار | مهار جانبی دیوار و انتقال نیرو به اسکلت ساختمان |
| محل نصب | داخل درز ملات بین آجر یا بلوک (افقی) | در امتداد عمودی دیوار، بین سقف و کف |
| جنس مصالح | میلگرد فولادی | پروفیل فولادی (قوطی، ناودانی، نبشی و …) |
| هزینه اجرا | هزینه بالا | هزینه کمتر |
| مهارت | اجرا ساده‌تر و سریع | نیازمند دقت بالا و جوشکاری حرفه‌ای |
| نیروی کار | معمولی | ماهر |
عوامل موثر بر قیمت میلگرد بستر و وال پست
قیمت میلگرد بستر و وال‌پست تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل فنی، اقتصادی و اجرایی قرار دارد که شناخت آنها می‌تواند به تصمیم‌گیری بهتر در پروژه‌های ساختمانی کمک کند.
در مورد میلگرد بستر، مهم‌ترین پارامتر تعیین‌کننده قیمت، جنس و نوع میلگرد است. میلگردهای گالوانیزه معمولاً قیمت بالاتری نسبت به میلگردهای سیاه دارند، اما در برابر خوردگی مقاوم‌ترند و برای مناطق مرطوب یا پروژه‌های حساس توصیه می‌شوند. قطر میلگرد نیز نقش مؤثری دارد؛ هرچه ضخامت بیشتر باشد، قیمت نهایی افزایش می‌یابد. علاوه بر این، هزینه حمل و نقل، برند تولیدکننده، میزان سفارش (خرده یا عمده) و نوسانات بازار آهن از دیگر عوامل تأثیرگذار در تعیین قیمت میلگرد بستر هستند.
مهم‌ترین عامل در قیمت وال پست، نوع و ابعاد پروفیل فولادی استفاده‌شده (مثل قوطی، ناودانی یا نبشی) است. پروفیل‌های سنگین‌تر و با ضخامت بیشتر قیمت بالاتری دارند. طول وال‌پست، نوع جوشکاری، اتصالات و کیفیت اجرا نیز در هزینه نهایی تأثیر دارد. علاوه بر آن، قیمت روز آهن‌آلات، هزینه‌های نصب، نوع سازه (بتنی یا فلزی) و همچنین موقعیت جغرافیایی پروژه نیز در تعیین قیمت نهایی نقش دارند.
به‌طور کلی، قیمت میلگرد بستر کمتر از وال‌پست است، چرا که وال‌پست به دلیل استفاده از پروفیل‌های سنگین‌تر، جوشکاری و اتصالات پیچیده‌تر، هزینه‌های اجرایی بیشتری دارد. با این حال، انتخاب هرکدام باید بر اساس نیاز سازهای، موقعیت پروژه و بودجه انجام گیرد.
میلگرد بستر بهتر است یا وال پست؟
در بحث مقاوم‌سازی و پایدارسازی دیوارهای غیرسازه‌ای، دو روش رایج وجود دارد: استفاده از میلگرد بستر و اجرای وال‌پست. انتخاب بین این دو روش به شرایط سازه، نوع دیوار و اهداف اجرایی بستگی دارد، چرا که هر کدام عملکرد متفاوتی دارند و در مواردی نیز می‌توانند مکمل یکدیگر باشند.
میلگرد بستر، روشی برای مسلح کردن دیوارها است که با قرار دادن میلگردهای فولادی به صورت افقی در درزهای ملات بین رج‌های بلوک یا آجر انجام می‌شود. این سیستم باعث افزایش مقاومت کششی دیوار و کنترل ترک‌خوردگی در برابر تنش‌های جزئی مانند نشست، انقباض یا زلزله‌های خفیف می‌شود. میلگرد بستر اجرای ساده‌تری دارد، هزینه آن نسبتاً کمتر است و برای ساختمان‌هایی که دیوارهای آنها در معرض تنش‌های داخلی یا حرارتی قرار دارند، گزینهای مؤثر محسوب می‌شود.
در مقابل، وال‌پست به عنوان یک المان مهارکننده جانبی شناخته می‌شود که نقش آن، انتقال نیروهای جانبی وارد بر دیوار به سازه اصلی است. با توجه به این نکات، نمی‌توان گفت کدام‌یک “بهتر” است، چرا که هدف آنها متفاوت است. میلگرد بستر برای کنترل ترک‌خوردگی و تقویت موضعی مناسب است، در حالی‌که وال‌پست نقش ساختاری و ایمنی بیشتری ایفا می‌کند. در بسیاری از پروژه‌های اصولی و مقاوم، از هر دو سیستم به طور همزمان استفاده می‌شود تا هم عملکرد فنی دیوار بهبود یابد و هم ایمنی کلی ساختمان افزایش پیدا کند.
جمع بندی تفاوت وال پست و میلگرد
در کل هرچند هم وال پست و هم میلگرد بستر برای افزایش استحکام دیوارها در برابر نیروهایی مانند زلزله و باد به کار می‌روند، اما تفاوت‌هایی اساسی بین آنها وجود دارد. تفاوت وال پست و میلگرد شامل نوع مصالح مصرفی، روش نصب، هزینه و میزان اثرگذاری آنها می باشد. وال پست به خاطر مقاومت بالاتر و ساختار محکم‌تری که دارد، بیشتر برای دیوارهای بلند یا دیوارهایی که تحت فشار زیادی هستند، مناسب خواهد بود.
ولی میلگرد بستر با داشتن ساختاری سبکتر و برخورداری از فرایند نصب راحت‌تر انتخابی به صرفه و سریع برای دیوارهای سبک به شمار می‌آید. بنابراین جهت انتخاب بهترین روش از میان این دو مورد باید ویژگی‌های فنی و اجرایی هر کدام را به‌خوبی شناخت و آن ها را بر اساس نیازهای خاص پروژه بررسی نمود.
سوالات متداول
۱. فرق وال پست و میلگرد چیست؟
میلگرد بستر، شبکهای افقی برای تقویت دیوار است، در حالی که وال پست سازهای عمودی از نبشی یا پروفیل برای مهار دیوار است.
۲. آیا میتوان میلگرد بستر را جایگزین وال پست کرد؟
بله، در بسیاری از موارد بهویژه در دیوارهای دوجداره، میلگرد بستر به علت داشتن وزن سبکتر و فرایند نصب سریع جایگزین مناسبی برای وال پست میباشد.
۳. اشتباهات رایج در اجرای وال پست کداماند؟
استفاده از میلگرد بهجای نبشی و عدم اجرای پشت به پشت نبشیهای افقی و قائم از اشتباهات رایج هستند.
