روش بستن میلگرد یکی از مهمترین بخشهای فرایند آرماتوربندی در سازههای بتنی است و کیفیت آن تأثیر مستقیمی بر استحکام، دوام و ایمنی ساختمان دارد. در حقیقت اگر میلگردها بهدرستی گره زده نشوند، حتی بهترین بتن نیز نمیتواند عملکرد مطلوبی داشته باشد.
اجرای اصولی گرهزنی میلگردها باعث میشود شبکهی آرماتور در جای صحیح خود ثابت بماند، فاصلهها تغییر نکند و نیروهای وارد شده بهصورت مناسب منتقل شود. در این مطلب بهطور کامل و کاربردی به روش بستن میلگرد، انواع گرهها، ابزارهای لازم، روش اجرای گرهزنی در قسمتهای مختلف سازه و نکاتی که هر آرماتوربندی باید بداند پرداخته میشود.
روش بستن میلگرد یک راهنمای جامع است که میتواند برای مهندسان عمران، تکنسینها، کارفرمایان و حتی دانشجویان مفید باشد و شناختی دقیق از مراحل اجرای صحیح آرماتوربندی ارائه دهد.
فهرست محتوا
در یک سازه بتنی، بارهای ثقلی و جانبی ابتدا به بتن و سپس به میلگردها منتقل میشود. از آنجا که بتن در برابر کشش ضعیف است، وجود میلگرد و اتصال درست آنها به یکدیگر ضروری است. اینجاست که اهمیت آموزش بستن میلگرد مشخص میشود. اگر میلگردها با گرههای اصولی بسته نشوند، ممکن است هنگام بتنریزی یا تحت فشار سازه جابهجا شوند و در نتیجه ترکخوردگی، نشست و ضعفهای جدی ایجاد شود.
هدف از این آموزش، یادگیری تمام نکات عملی است: از آمادهسازی ابزار تا شناخت انواع گره و نحوه اجرای آنها در پی، ستون، سقف و کف. علاوه بر این، استانداردها و نکات فنی که آرماتوربندان حرفهای رعایت میکنند نیز در مقاله آورده شده است تا مخاطب بتواند اجرای صحیح را تشخیص دهد.
راهنمای گرهزنی میلگرد
گرهزنی میلگرد فرایندی است که در آن میلگردها با استفاده از سیم آرماتوربندی به هم متصل میشوند تا یک شبکهی ثابت و مقاوم تشکیل دهند. برای این کار باید به چند نکته توجه داشت: انتخاب ضخامت مناسب سیم، بستن گره بدون زائدههای خطرناک، انتخاب نوع گره متناسب با محل قرارگیری میلگرد، رعایت فواصل استاندارد و کنترل نهایی پیش از بتنریزی.
در روش بستن میلگرد بهعنوان یکی از اصول پایه، باید توجه داشت که سیم مورد استفاده معمولاً سیم نرم پرس شده (سیم آرماتوربندی ۱.۲ یا ۱.۵ میلیمتر) است. برای گرهزنی میلگرد دو روش متداول وجود دارد: استفاده از دست و انبر آرماتوربندی یا استفاده از دستگاه گرهزن. دستگاه گرهزن سرعت کار را افزایش میدهد اما در اجرای دقیق و کنترلشده، روش سنتی هنوز پرکاربردتر است.
نحوهی نگه داشتن سیم، انتقال گره از زیر یا رو، چرخش مناسب انبر و میزان فشار بسیار مهم است. اگر گره بیش از حد سفت شود، سیم پاره میشود یا میلگردها تحت کشش اضافی قرار میگیرند. اگر خیلی شل باشد، شبکه هنگام بتنریزی جابهجا میشود.
انواع گره آرماتوربندی
در روش بستن میلگرد شناخت انواع گره بسیار مهم است، چون هر کدام برای بخش مشخصی از سازه مناسب است. مهمترین انواع گره عبارتند از:
- گره ساده (Simple Tie): که برای نقاط کماهمیتتر و اتصالاتی که تحت تنش زیاد نیستند استفاده میشود. این گره سریع بسته میشود و برای نگهداشتن اولیه مناسب است.
- گره ضربدری (Cross Tie): یکی از رایجترین گرهها در سازههای بتنی است و برای اتصال میلگردهای شبکههای کف و دیوار بهترین گزینه بهشمار میرود. این گره قدرت بالاتری نسبت به گره ساده دارد و مانع جابهجایی میلگردها در هنگام بتنریزی میشود.
- گره دوتایی (Double Loop Tie): که برای بخشهایی از سازه مانند ستون و پی که نیاز به قفلشدگی و استحکام بیشتر دارد کاربرد دارد. گره دوبل قدرت بیشتری دارد اما اجرای آن نیاز به زمان بیشتری دارد.
- گره هشتدور میلگرد: یکی از محکمترین گرهها در آرماتوربندی است و زمانی استفاده میشود که اتصال نیاز به استحکام بیشتری داشته باشد. در این روش، سیم آرماتوربندی به شکل عدد «۸» دور دو میلگرد پیچانده میشود؛ یعنی ابتدا سیم از زیر عبور کرده، یک بار دور میلگرد اول و سپس دور میلگرد دوم میچرخد و دوباره از وسط عبور میکند. در نهایت با چند پیچ مناسب با انبردست سفت میشود. این گره مانع جابهجایی میلگردها در هنگام بتنریزی شده و برای نقاط حساس بهترین انتخاب است.
روش بستن میلگرد با سیم آرماتوربندی
در روش بستن میلگرد، سیم آرماتوربندی اصلیترین ابزار اتصال است. این سیم باید انعطافپذیر، مقاوم و بدون زنگزدگی باشد. معمولاً سیمهای ۱.۲ و ۱.۵ میلیمتر استفاده میشود و در برخی سازهها سیم ۱.۶ میلیمتری نیز بهکار میرود. مراحل بستن میلگرد با سیم آرماتوربندی عبارت است از:
- کات کردن سیم: سیمها بهصورت بستههای حلقهای به کارگاه منتقل میشوند و آرماتوربند آنها را به اندازه حدود ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر با انبردست یا قیچی مخصوص برش میدهد.
- قرار دادن سیم زیر میلگرد: برای اکثر گرهها سیم باید از زیر شبکه عبور کند و سپس با حرکت دست به بالا آورده شود.
- پیچاندن سیم: با استفاده از انبر آرماتوربندی، سیم باید با چند چرخش محکم شود. مقدار چرخش بسیار مهم است؛ اگر بیش از حد پیچانده شود، سیم پاره میشود.
- جمع کردن زائدهها: زائدهی اضافی سیم میتواند به دست کارگران یا قالب آسیب بزند، بنابراین باید با انبر جمع شود.
- کنترل نهایی: شبکه باید پس از گرهزنی تست شود؛ یعنی آرماتوربند با فشار دست، از عدم جابهجایی میلگرد مطمئن شود.
در این مرحله معمولاً مهندس ناظر بر کیفیت گرهها و یکنواختی آنها نظارت میکند. یادگیری اصول صحیح بستن سیم، مهارتی اساسی در آرماتوربندی حرفهای است.
نحوه بستن آرماتور
یکی از مهمترین فصلهای روش بستن میلگرد، نحوه اجرای صحیح آرماتوربندی در بخشهای مختلف سازه است، چون هر قسمت دارای شرایط و تنشهای متفاوتی است و باید روش مخصوص خود را داشته باشد.
بستن میلگرد پی (فونداسیون)
در فونداسیون معمولاً شبکههای میلگرد در دو لایه بالا و پایین اجرا میشود. میلگردهای طولی و عرضی با فاصله مشخص قرار گرفته و با گره ضربدری یا دوتایی بسته میشوند. نکات مهم:
- فاصله پوشش بتنی (کاور) با استفاده از اسپیسر تنظیم شود
- گرهها باید محکم باشند چون هنگام بتنریزی شبکه تکان شدید میخورد
- میلگردهای تقویتی گوشه و شناژها با گره قیچی محکم شوند
در این بخش معمولاً مهندسان برای محاسبه میزان آرماتور موردنیاز از روش محاسبه میلگرد فونداسیون استفاده میکنند.
بستن میلگرد کف
در کفسازیها معمولاً بارهای گسترده وجود دارد. شبکه کف باید کامل ثابت باشد تا هنگام حرکت کارگران و بتنریزی جابهجا نشود. در این بخش بهتر است از گره ضربدری و گره پروانهای استفاده شود. نکات مهم:
- تمام میلگردها باید تراز باشند
- از اسپیسرهای پلاستیکی برای ایجاد کاور استاندارد استفاده شود
- میلگردهای حرارتی نباید با گره شل بسته شوند
بستن میلگرد ستون
ستونها تحت تنشهای زیادی هستند و از حیاتیترین اجزای سازه محسوب میشوند. در ستونها میلگردهای طولی باید دقیقاً در چهارچوب خاموتها قرار گرفته و با گرههای دوتایی و محکم به هم متصل شوند. نکات کلیدی:
- خاموتها باید در فاصلههای استاندارد اجرا شوند
- گرهها نباید باعث خارج شدن میلگرد از راستای ستون شوند
- خاموت ابتدا باید در چهار گوشه قفل و سپس قسمتهای وسط گرهزنی شود
بستن میلگرد سقف
در سقفهای تیرچهبلوک، دال بتنی یا عرشه فولادی، بستن میلگرد متفاوت است. برای سقفهای دال بتنی، شبکهی بالا و پایین مشابه کف بسته میشود. در سقفهای تیرچهبلوک، میلگردهای تقویتی، سنجاقیها و کلافها باید با گرههای دقیق محکم شوند.
نکات مهم آرماتوربندی سقف:
- میلگردهای تقویتی روی تیرها نباید جابهجا شوند
- گرهها باید با سیم ۱.۵ بسته شوند تا استحکام کافی ایجاد شود
- پیش از بتنریزی، روی شبکه راه رفتن باید بدون لقزدن باشد
رعایت این اصول، کیفیت سازه را تضمین میکند و از مشکلات بعدی مانند ترکخوردگی جلوگیری میکند.
بهترین نوع سیم برای انواع گره آرماتوربندی چیست؟
بهترین نوع سیم برای انواع گره آرماتوربندی سیم آرماتوربندی نرم (پُرِسشده) است که معمولاً در دو سایز اصلی استفاده میشود:
۱. سیم آرماتوربندی ۱.۲ میلیمتری
- پرکاربردترین و استانداردترین سیم برای اکثر گرهها
- انعطافپذیر، نرم و مناسب برای بستن سریع
- بهترین گزینه برای شبکه کف، سقف، دیوار و قسمتهایی که نیاز به سرعت کار دارند
۲. سیم آرماتوربندی ۱.۵ میلیمتری
- مقاومتر و ضخیمتر
- مناسب برای گرههایی که استحکام بالاتری نیاز دارند (مثل ستونها، فونداسیون، گره دوتایی، گره پروانهای)
- گزینه بهتر برای میلگردهای قطور یا محلهایی که لرزش زیاد دارند
چرا سیم پرسشده بهترین انتخاب است؟
- نرمتر از سیمهای معمولی است و بهخوبی فرم میگیرد
- هنگام پیچاندن نمیشکند
- گرهها را یکنواخت، محکم و بدون زائده خطرناک ایجاد میکند
- سرعت کار آرماتوربند را افزایش میدهد
بنابراین سیم ۱.۲ برای گرههای معمولی و سیم ۱.۵ برای گرههای محکمتر و میلگردهای ضخیم بهترین ترکیب برای اجرای اصولی آرماتوربندی محسوب میشود.
نکات تکمیلی در روش بستن میلگرد
برای روش بستن میلگرد به صورت اصولی، لازم است به چند نکته مهم دیگر نیز اشاره شود:
- میلگردها نباید زنگزده، روغنی یا آلوده باشند
- سیم گرهزنی باید انعطاف کافی داشته باشد
- انبر آرماتوربندی باید کاملاً سالم و نوک بلند باشد
- شبکه میلگرد پس از اجرای کامل باید توسط ناظر کنترل شود
- میلگردهای تقویتی در محلهای برش باید اصولی گرهزنی شوند
- در هنگام گرهزنی استفاده از دستکش ضروری است
- در بخشهایی که نیاز به مقاومت بیشتر دارند، تعداد گرهها یا نوع گره باید تغییر کند
در پروژهها گاهی لازم است میلگردهای جدید به بتن قدیمی متصل شوند که این کار با روش کاشت میلگرد انجام میشود. این فرایند نیاز به دقت بالا دارد و نوع گرهزنی هم در آن نقش مهمی دارد.
جمعبندی
در این مقاله بهطور کامل و کاربردی به روش بستن میلگرد پرداخته شد. یادگیری اصول گرهزنی و اجرای صحیح آن، یکی از مهمترین بخشهای آرماتوربندی محسوب میشود. انواع گرهها، نحوهی استفاده از سیم آرماتوربندی، بستن میلگرد در قسمتهای مختلف سازه (پی، ستون، کف، سقف) و نکات تکمیلی همگی بخش مهمی از این آموزش بودند.
رعایت اصول آرماتوربندی باعث افزایش مقاومت و ایمنی سازه میشود و از مشکلات جدی در آینده جلوگیری میکند. استفاده از ابزار مناسب، سیم استاندارد و اجرای دقیق گرهها از مهمترین عوامل موفقیت در این کار است. در پروژهها، علاوه بر رعایت استانداردهای اجرایی، توجه به کیفیت مصالح نیز اهمیت دارد و تعیین قیمت میلگرد و انتخاب آرماتورهای باکیفیت نقش کلیدی در استحکام نهایی سازه دارد.
همچنین اجرای صحیح اتصال میلگردها در تمام قسمتهای سازه تضمین میکند که بارهای وارد شده بهطور مناسب منتقل شود. در نهایت هر شخصی که قصد ورود به حوزه آرماتوربندی یا نظارت بر پروژههای بتنی را دارد، باید آموزشهای مرتبط با بستن میلگرد را بهطور کامل بداند تا کیفیت سازه به بهترین شکل تأمین شود.
