صنعت فولاد و آهن‌آلات در ماه‌های اخیر با مجموعه‌ای از رخدادهای متناقض روبه‌رو بوده است؛ رخدادهایی که نشان می‌دهد وضعیت بازار بیش از هر زمان دیگری به تصمیمات سیاسی، تحولات اقتصادی و تغییر در سمت عرضه و تقاضا وابسته شده است. ثبات ظاهری در برخی شاخص‌های بین‌المللی به‌هیچ‌وجه نشانه آرامش نیست، بلکه بیشتر حاصل سازگاری تاکتیکی بازیگران بازار با شرایط متغیر است. از اروپا که با بحران انرژی دست و پنجه نرم می‌کند تا چین که همچنان موتور اصلی تولید محسوب می‌شود اما با مازاد عرضه مواجه است، و از روسیه و ترکیه که تحت فشار تحریم‌ها و رکود داخلی قرار دارند تا استرالیا که با صادرات سنگ‌آهن نقش‌آفرینی می‌کند، همه در فضایی مبهم و پرریسک حرکت می‌کنند.
در همین حال، ایران نیز از این جریان جهانی بی‌تاثیر نبوده است. رشد واردات فولاد میانی، مشکلات انرژی در داخل، نوسانات نرخ ارز و سایه سنگین تحولات سیاسی بین‌المللی، بازار داخلی را در موقعیتی شکننده قرار داده است. بررسی دقیق این عوامل نشان می‌دهد که آینده بازار نه‌تنها در گرو تصمیمات اقتصادی بلکه بیش از هر زمان دیگری وابسته به تحولات سیاسی و جغرافیایی است.
نقش چین در بازار جهانی؛ تولید بالا، تقاضای کم
چین همچنان بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد جهان است، اما افزایش عرضه در این کشور بدون پشتوانه تقاضای قوی باعث نگرانی فعالان بازار شده است. رشد تولید داخلی موجب شده انبارها با حجم زیادی از محصولات پر شوند. همین شرایط می‌تواند منجر به فشار نزولی بر قیمت‌های جهانی شود؛ به‌ویژه در کشورهایی که فولاد ارزان چین نقش مهمی در تأمین نیاز آنها دارد.
بازار مشتقات فولاد نیز این وضعیت را تایید می‌کند. قراردادهای اخیر سنگ‌آهن در بازارهای آسیایی کاهش یافته و شاخص فعالیت کارخانه‌ای چین نیز به زیر مرز رشد رسیده است. رکود در صنعت ساختمان و خودروسازی چین، همراه با سیاست‌های دولت در هدایت سرمایه‌ها به سمت طلا، موجب کاهش نقدینگی در صنایع پایه شده است. در نتیجه، ثبات فعلی قیمت‌ها بیشتر به‌صورت موقتی و شکننده است و امکان تغییر سریع در کوتاه‌مدت وجود دارد.
اروپا و ترکیه؛ رکود، انرژی و ناتوانی در رقابت
اروپا در دوره‌ای حساس قرار گرفته است. هزینه‌های بالای انرژی، کاهش تولید و نبود سیاست‌های حمایتی کافی، آینده صنعت فولاد این قاره را با تهدید جدی روبه‌رو کرده است. کشورهایی مانند آلمان و فرانسه با کاهش محسوس تولید مواجه شده‌اند و بسیاری از تولیدکنندگان نسبت به تداوم این شرایط هشدار داده‌اند. افزایش تعرفه‌های انرژی می‌تواند رقابت‌پذیری فولاد اروپا را به شدت تضعیف کند و سهم این منطقه را در بازار جهانی کاهش دهد.
ترکیه نیز وضعیت مشابهی دارد. کاهش تقاضا باعث شده تولیدکنندگان داخلی برای جذب مشتری قیمت‌ها را پایین بیاورند، اما فروشندگان خارجی حاضر به تبعیت از این روند نیستند. این اختلاف دیدگاه منجر به رکود معاملات بیلت در ترکیه شده و نشان می‌دهد که تعادل بازار به‌سادگی برقرار نخواهد شد.
بازار مواد اولیه؛ وابستگی شدید به تصمیمات پکن
بازار سنگ‌آهن نیز همسو با فولاد، تحت تاثیر مستقیم چین قرار دارد. استرالیا توانسته با افزایش صادرات به چین جایگاه خود را تثبیت کند، اما تقاضا در سایر کشورها همچنان ضعیف است. هرچند رشد واردات چین به‌طور مقطعی قیمت‌ها را افزایش داده، اما چشم‌انداز بلندمدت کاهشی ارزیابی می‌شود. انتظار می‌رود با تعدیل تولید در چین و افزایش عرضه از سوی کشورهای رقیب، روند قیمت‌ها در آینده نزولی شود.
این وابستگی شدید نشان می‌دهد که هرگونه تغییر در سیاست‌های صنعتی چین، از کاهش ظرفیت تولید تا محدودیت‌های زیست‌محیطی، می‌تواند مسیر بازار سنگ‌آهن و فولاد را تغییر دهد. بنابراین، فعالان این حوزه ناچارند بیش از هر زمان دیگری تحولات پکن را رصد کنند.
سایه سیاست و تحریم بر صنعت فولاد ایران
بازار داخلی فولاد ایران نیز به‌طور مستقیم تحت‌تاثیر متغیرهای سیاسی و اقتصادی جهانی قرار دارد. احتمال بازگشت تحریم‌ها و فعال شدن مکانیسم ماشه، نگرانی جدی برای فعالان بازار ایجاد کرده است. در سناریوی بازگشت تحریم‌ها، شوک ارزی و محدودیت‌های مالی می‌تواند هزینه تولید را بالا ببرد و فشار مضاعفی بر مصرف‌کنندگان وارد کند. در مقابل، اگر توافقی حاصل شود یا تمدید کوتاه‌مدتی در مذاکرات شکل بگیرد، امکان دارد فضای بازار تا حدی آرام شود.
با این حال، مشکلات انرژی همچنان یکی از اصلی‌ترین چالش‌های صنعت فولاد ایران است. کمبود گاز در زمستان و قطعی برق در تابستان بارها روند تولید را مختل کرده و واحدهای فولادی را به سمت استفاده از سوخت‌های جایگزین سوق داده است. این مسئله هزینه تولید را افزایش داده و حاشیه سود تولیدکنندگان را کاهش می‌دهد.
رشد واردات فولاد میانی و پیامدهای آن
یکی از تحولات نگران‌کننده در ماه‌های اخیر، رشد چشمگیر واردات فولاد میانی بوده است. افزایش بیلت و بلوم از یک‌سو و جهش بی‌سابقه واردات اسلب از سوی دیگر، رقابت‌پذیری تولیدکنندگان داخلی را به شدت تهدید می‌کند. اسلب به‌عنوان ماده اولیه اصلی واحدهای نوردی، نقش کلیدی در زنجیره تولید دارد و افزایش واردات آن می‌تواند وابستگی کشور به منابع خارجی را بیشتر کند.
در شرایطی که واردات بسیاری از محصولات فولادی کاهش یافته، رشد واردات فولاد میانی می‌تواند تعادل بازار را برهم بزند. سیاست‌گذاران باید با اتخاذ تدابیر مناسب، از جمله مدیریت تامین انرژی و کنترل واردات بی‌رویه، از تکرار این روند جلوگیری کنند. در غیر این صورت، احتمال دارد بازار داخلی با بحران عرضه و افزایش شدید قیمت‌ها روبه‌رو شود.
نوسانات داخلی؛ از میلگرد تا پروفیل
بازار آهن آلات کشور نیز روزهای پرنوسانی را تجربه کرده است. میلگرد در هفته‌های اخیر بیشترین توجه را به خود جلب کرده و رشد قیمت آن بیشتر ناشی از شرایط ارزی و محدودیت عرضه بوده تا تغییرات جهانی. تیرآهن نیز با افزایش قیمت مواجه شده، هرچند تقاضای ساخت‌وساز رونق چندانی ندارد. در بخش پروفیل نیز افزایش نرخ ورق گرم و نوسانات ارز موجب رشد قیمت‌ها شده است.
این روند نشان می‌دهد که هرچند بازار جهانی فولاد در برخی نقاط با ثبات نسبی همراه بوده، اما شرایط داخلی ایران بیش از هر چیز متاثر از مشکلات ساختاری انرژی و نرخ ارز قرار دارد.
نوسان بازار جهانی فولاد؛ آینده مبهم اما پر از فرصت
ترکیب تمام این عوامل نشان می‌دهد که نوسان بازار جهانی فولاد، در شرایطی پرابهام قرار گرفته است. از یک‌سو تحریم‌ها، بحران انرژی و مازاد تولید چین چشم‌انداز را تیره کرده، و از سوی دیگر فرصت‌هایی در قالب افزایش صادرات مواد اولیه یا تقویت تولید داخلی ایجاد شده است.
برای فعالان بازار، مهم‌ترین نکته شناخت این ارتباطات پیچیده و طراحی استراتژی‌هایی متناسب با شرایط پرریسک است. مدیریت موجودی، کنترل هزینه‌ها و رصد مداوم تحولات جهانی می‌تواند ابزارهایی باشد که به آنها کمک می‌کند تا در این فضای پرنوسان بقا یافته و حتی از فرصت‌های احتمالی استفاده کنند.
