آمارها نشان میدهد که صادرات فولاد کشور در ۱۱ ماهه سال ۱۴۰۳ با کاهش ۱۳ درصدی نسبت به سال قبل، روبرو بوده است. این افت ۸۹۲ میلیون دلاری ناشی از محدودیتهای انرژی و چالشهای ارزی رخ داده است. فولاد میانی (بیلت، بلوم و اسلب) از مهمترین محصول صادراتی ایران، بیشترین کاهش حجم صادرات را داشتهاند.
با وجود این، صادرات مواد اولیه زنجیره فولاد همچنان رشد داشته و گندله سنگ آهن و آهن اسفنجی با افزایش صادرات همراه بودهاند. نکته مهم این است که در شش ماه ابتدایی سال، بخش مهمی از صادرات مربوط به آهن اسفنجی بوده، اما محدودیتهای انرژی در ماههای اخیر باعث کاهش صادرات شده است. افزایش خامفروشی و کاهش صادرات محصولات با ارزشافزوده بالا در بلندمدت میتواند باعث کاهش ارزآوری صنعت فولاد شود.
راهکارهای عملی برای بهبود وضعیت صادرات فولاد
محدودیتهای انرژی از عوامل اصلی کاهش صادرات فولاد ایران بوده است. کاهش سهمیه گازدر ماههای سرد، بسیاری از واحدهای فولادی بهویژه بخش خصوصی را با افت تولید مواجه کرده است. قطعیهای گاز و برق در ماههای گذشته منجر به از دست رفتن بیش از ۶۵۰ میلیون دلار درآمد صادراتی شده است. باتوجه به نقش کلیدی فولاد در تأمین ارز کشور، ادامه این روند میتواند تعادل ارزی را مختل کند.
باتوجه به چالش های روبرو صنعت فولاد ایران، نیاز است که اقداماتی برای بهبود وضعیت این صنعت صورت گیرد. تامین انرژی، تسهیل سیاستهای ارزی جهت افزایش انگیزه تولیدکنندگان، تمرکز بیشتر بر تولید محصولات نهایی به جای خام فروشی و حذف کارتهای اجارهای از مهمترین اقدامات ضروری برای خروج از مشکلاتی است که صنعت فولاد با آن مواجه است. اگر مشکلات مرتبط با انرژی، سیاستهای ارزی و صادراتی حل نشود، در ماههای پیشرو شاهد ادامه کاهش درآمدهای ارزی خواهیم بود.
FATF چه اثراتی بر صنعت فولاد دارد؟
تصویب FATF میتواند روابط بانکی ایران با برخی کشورها را بهبود بخشیده و دسترسی به منابع مالی خارجی را تسهیل کند و فرصتی برای افزایش صادرات فولاد و ورود ارز به کشور فراهم کند.
اما برخی کارشناسان صنعت فولاد بر این باورند که تصویب FATF ممکن است محدودیتهای مالی ایجاد کند؛ زیرا بسیاری از معاملات فولاد ایران به دلیل تحریمها از طریق کانالهای غیرمستقیم صورت میگیرد و شفافیت زیاد معاملات میتواند مشکلاتی برای صادرکنندگان و واردکنندگان ایجاد کند
همچنین نوسانات قیمت دلار و سیاستهای دولت از دیگر عوامل تأثیرگذار بر آینده بازار فولاد هستند. اگر دولت بتواند نرخ ارز را کنترل کرده و تورم را کاهش دهد، بازار فولاد میتواند با ثبات بیشتری روبرو شد.
جمع بندی؛ چگونه میتوان از بحرانهای جاری صنعت فولاد عبور کرد؟
بازار فولاد ایران در شرایط کنونی با چالشهای متعددی روبهرو است که تأثیرات قابلتوجهی بر صادرات و تولید این صنعت داشتهاند. یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار، محدودیتهای انرژی و بهویژه کمبود گاز در ماههای سرد سال بوده که تولید فولاد را کاهش داده و این امر به افت صادرات منجر شده است. در این بین، واحدهای کوچک و متوسط بخش خصوصی بیشترین آسیب را دیدهاند. علاوه بر این، بحران ناترازی انرژی و تحریمهای بینالمللی، بهویژه در زمینه دسترسی به منابع مالی و بازگشت ارز حاصل از صادرات، مزید بر مشکلات موجود بوده است.
با توجه به افزایش خامفروشی و کاهش صادرات محصولات باارزشافزوده، ایران در مسیر کاهش ارزآوری از صنعت فولاد قرار گرفته است. این روند در بلندمدت میتواند آسیبهای جدی به اقتصاد کشور وارد کند. در این شرایط، تصویب FATF میتواند نقطه عطفی باشد که در صورت ایجاد روابط بانکی بهتر و دسترسی به منابع مالی خارجی، به افزایش صادرات فولاد و ورود ارز به کشور کمک کند. با این حال، ممکن است محدودیتهای جدید در تبادلات مالی بهدلیل شفافیت بالاتر مشکلاتی برای برخی صادرکنندگان فولاد ایجاد نماید.
عوامل دیگر از جمله نوسانات قیمت دلار و سیاستهای مالی دولت نیز به شدت بر بازار فولاد تأثیرگذار هستند. اگر دولت قادر به کنترل نوسانات ارزی و کاهش تورم باشد، احتمالاً بازار فولاد به سمت ثبات خواهد رفت. در غیر این صورت، ادامه نوسانات ارزی میتواند چالشهای بیشتری برای تولیدکنندگان و مصرفکنندگان ایجاد کند. بهطور کلی، صنعت فولاد ایران در آینده با فرصتها و تهدیدات متعددی روبهرو خواهد بود که مدیریت هوشمندانه آن میتواند سرنوشت این صنعت را تغییر دهد.